İrritabl Barsak Sendromu İBS karın ağrısı, şişkinlik ve barsak alışkanlığı değişiklikleri ile seyreden ve sık karşılaşılan bir barsak hastalığıdır. Bazı hastalarda kabızlık ile zorlanarak veya seyrek dışkılama bazılarında ise ishal ile seyreder. Bir kısım hasta ise dönem dönem her ikisini de yaşar. İBS yıllar boyu farklı isimlerle anılmıştır: Kolit, spastik kolon, mukuslu kolit… Ancak kolit kelimesi kalın barsakların inflamasyonu anlamına gelmektedir ve bu ifadenin İBS ile bir ilgisi yoktur. İBS de inflamasyon yoktur ve daha ağır seyri olan kolitlerle karıştırılmamalıdır.
İBS hekimler tarafından fonksiyonel bir barsak hastalığı olarak adlandırılır. Bunun anlamı altta yatan organik bir bozukluk olmaması, farklı tetkiklerle bir patoloji saptanamamasıdır. İBS daha sonra kanser gibi daha ciddi bir hastalığa dönüşmez, hayatı tehdit edici bir yönü yoktur. Ancak hastaların yaşam kalitelerini olumsuz yönde etkiler. İBS hastaları uzun seyahatlere çıkmamayı tercih edebilirler. Yine bu hastalarda, şikayetler nedeniyle işyeri ve okul devamsızlığı, olmayanlara göre daha sıktır.
İBS in Nedeni Nedir?
Sindirim sistemi ağızdan başlayıp anüste sonlanan bir boru gibidir. Mideden ince barsağa, oradan da kalın barsağa geçen sindirilmiş gıdaların, su ve tuz içeriği burada emilerek kan dolaşımına geçer. Sindirilmiş gıdalar, içerdikleri su ve tuzların büyük bölümü emilene kadar günlerce kalın barsakta kalabilirler. Bu işlem tamamlanınca kalın barsağın sol tarafında birikir ve bir barsak hareketi oluştuğunda dışkı olarak atılırlar.
Barsakların ve içeriklerinin hareketleri hormonlar, sinirler ve barsak duvarındaki kasların kasılmaları ile gerçekleşir.
Araştırmalar, İBS hastalarının barsak kaslarının normal kişilerde hiçbir etki yaratmayan uyaranlarla dahi kasıldığını göstermiştir. Yemek ve bunun sonucunda oluşan gaza bağlı gerginlik gibi sıradan olaylar İBS hastalarında aşırı bir cevap oluşturabilir. Bazı gıdalar ve ilaçlar da şikayetleri artırabilir. Bazen bu kasılmalar dışkı geçişini zorlaştırır ve kabızlık ortaya çıkar.
Çikolata ve süt içeren ürünler ve yüksek miktarda alkol tüketimi sıklıkla şikayetleri artırır. Kafein birçok kişide yumuşak dışkılamaya neden olur, ancak İBS hastalarını çok daha fazla etkilemektedir. Araştırmacılar, İBS li kadınların adet dönemlerinde şikayetlerinin arttığını bulmuşlardır. Bu artıştan üreme hormonlarının sorumlu olduğu düşünülmektedir.
İBS in Belirtileri Nelerdir?
Normal barsak fonksiyonunun tarifi kişiden kişiye değişir. Bir günde 3 kezden, haftada 3 e kadar dışkılama normal sayılabilir. Normal dışkılama çok sert olmayan, şekilli, kan içermeyen, ağrısız ve krampsız olarak tarif edilir.
İBS li hastalar genellikle kramp tarzında karın ağrısına eşlik eden kabızlık veya ishalden şikayet ederler. Bazı hastalarda kabızlık ve ishal birbirini izleyebilir. İBS hastalarında bazen dışkıyla beraber mukus sümüksü salgı gelebilir. Kanama, ateş, kilo kaybı ve sürekli ciddi karın ağrısı İBS nin semptomları değildir ve başka hastalıkları düşündürmelidir.
İBS Nasıl Teşhis Edilir?
İBS ye özgü bir tanı yöntemi yoktur. İBS teşhisi olası bir organik hastalık şüphesinin giderilmesi ile konulur. Doktor, bulguların detaylı bir tarifi ile tanıya yönelecektir. Fizik muayene ve laboratuar testleri uygulanmalıdır. Dışkı örneği, kanama açısından incelenmeli, ayrıca röntgen veya alt sindirim sistemi endoskopisi esnek bir tüple kalın barsakların incelenmesi gibi tetkikler uygulanabilir. Tüm bunlar organik bir hastalık olmadığından emin olmak için uygulanır.
Stres ve Beslenme İBSyi Nasıl Etkiler?
Birçok İBS hastası şikayetlerinin, bir öğünden sonra veya stres altındayken ortaya çıktığını bildirir. Bunun tam nedeni bilinmemekle beraber bilim adamları bazı açıklamalar yapmışlardır.
Beslenme kalın barsakta kasılmalara neden olur. Normalde, bu kasılmalar sonucunda, bir öğünü takip eden 30-60 dakika içinde acil dışkılama olabilir. İBS hastalarında ise, bu acil ihtiyaç daha çabuk gelişir ve ağrı, kramplar ve diyare eşlik eder.
Bu cevabın şiddeti sıklıkla öğünün kalorisiyle, özellikle de içerdiği yağ miktarı ile ilişkilidir. Yağlar hayvani ve bitkisel kalın barsak kasılmalarını uyarır.
Stres de İBS hastalarında kalın barsak spazmlarını uyarır. Bunun nedeni tam olarak aydınlatılamamış olmakla beraber bilim adamları kalın barsağın kısmen sinir sistemi kontrolünde olduğuna işaret ederler.
Stresi azaltmak ve gevşeme tekniklerini öğrenmek İBS semptomlarının rahatlatılmasına yardımcı olabilir. Ancak İBS psikolojik bir hastalık veya kişilik bozukluğu gibi düşünülmemelidir. İBS kalın barsak hareketlerinde ve algılamasında bozuklukla ilişkilidir.
Doğru Bir Beslenme Programı Ne İşe Yarar?
Birçok hastada uygun bir beslenme alışkanlığı İBS semptomlarını hafifletebilir. Beslenme değişikliğini gerçekleştirmeden önce, bir günlük tutularak hangi gıdaların şikayetleri daha çok artırdığını belirlemek doğru olacaktır. Bu bulguları doktorunuzla paylaşarak veya bir beslenme uzmanına başvurarak doğru bir program oluşturabilirsiniz.
Doğal lif birçok vakada İBS semptomlarını rahatlatır. Entegral ekmek, tahıllar, bakliyatlar, meyveler ve sebzeler iyi birer lif kaynağıdır. Çok yüksek oranda lif içeren bir beslenme gaz oluşumunu ve şişkinliği artırabilir. Bu nedenle uygun miktarı içeren bir beslenme uygulanmalıdır.
Çok yüklü öğünler İBS hastalarında kramp ve diyareye neden olabilir. Sık vedaha küçük öğünler yemek, bu şikayeti ortadan kaldırabilir.
